اِرکین

اون سکیزینجی عصر تورکمن کلاسیک ادبیاتی نینگ وکیل لریندن بیری “ذلیلی “دیر . شاهیرینگ آدی ” قربان دردی ” دیر , ذلیلی بولسا اونونگ ادبی لقبی دیر .
ذلیلی گوکلنگ طایفه سی نینگ “گرکز ” تیره سینینگ ” نظر قلی ” بولومی نینگ “کمرلر”دییان شاخه سیندان دیر . ذلیلی نینگ قاقا سی “محمد دولت ” و اجه سینینگ آدی”خرما” دیر . خرما بیک شاهیر مختومقلی نینگ عیال دوغانینینگ غیزی دیر . خلق روایتینه گورا , ذلیلی-1220- 1219-نجی هجری قمری ییل لاردا انه دن بولوب دیر . اول اترک و قارری قالا تووره گینده یاشاب دیر و عمرینینگ کوپ سینی اترک دریا سینینگ یاقاسیندا گچیریب دیر . شاهیر ” وطنیم سنی ” دییان اثریندا اوزونینگ یاشان یرلرینی آآغزایار :

یورک تلواس ادر گوتریلر سریم کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
اترک- گرگان یوردوم گزن یرلریم کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی

قربان دردی ایلک , اوبا مکتبینده , سونگرا هم خیوه داکی” شیر غازی”مدرسه سینده اوقاب دیر . یاشلیغیندان خلق دوردیجیلیگی و اوزیندان اونگ یاشاب گچن شاهیرلارینگ و ایلایتا اوز دایی سی ” مختوم قلی ” نینگ اثرلرینی ایمیقلی اوره نیب دیر . ذلیلی آغیر دورموشدا گذران گچیریب دیر , مونی شاهیرینگ :
بو غریب لیق اوستومیزدن گیتمه دی کونگول مقصد مرادینا یتمه دی
قایغی غم سیز منینگ وقتیم اوتمه دی گزمه دیم هیچ کونگول خوشونگ ایچینده
دییان شعریندن آنگلاماق بولیار .

ذلیلی نینگ کسبی , تایخان چیلیق و همده لوستا چیلیق بولوب دیر . اول اوز دورینینگ گورنوکلی کومیش اوستاسی حسابلانیبدیر , هم ده اوکده سازنده بولوب دیر . ذلیلی یاشلیق دا دوندی دییان غیزا عاشق بولیب دیر اما لعنت لی دورموش ضررینی اونلارا هم یتیریب دیر . دوندی نینگ حوسسار لاری , اونی باشغا بیرینه دورموشا چیقاریب دیرلر و شاهیر دوندا باغشلاب یازان اونچه مه سطرلری مونی آچیق گورکزیار :
آه حسرتا وا حسرتا نیلایین فلک ستم اتدی یاردان آیریلدیم
شاهیر ” بولماسا ” دییان شعرینده :
دوروس دالدیر اونونگ یوزونی گورمک
خسته بولسا باریب حالینی سورماق
دنیادا بد ایش دیر زور بیلن برمک
بیرووینگ بیرووه میلی بولماسا

دییمک کی , سویگیلی سینی زور بیلن باشغا بیرینه , دورموشا چیقارماق لارینی , لعنت له یار .
ذلیلی دوندی نی آلیب بیلمان سونگ ” نوری ” آدلی بیر غیزی آلیار و اونونگ بیلن عمرینینگ آخرینه چنلی یاشایار .
شاهیر غریب لارینگ , مال سیزلارینگ مارکه ده توتون اورنینی گورکزیار , غریب قیسیر لارینگ قیرمیزی دونلی لار بیلن دنگ توتولمادیغینی آیدینگ بیان ادیار :

پیس ایام دیر کیشی کونگولین گویتمز لر
تانالماسانگ گلیب آتینگ توتماز لار
خدای اوچین سانگا خذمت اتمزلر
دونینگ قیزیل , اتینگ شایلی بولماسا

شاهیرینگ اثر لرینده , نقل لارینده آتالار سوزونه کوپ دوش گلمک بولیار , اول آتالار سوزونی کا وقت اوزیچه ایشلاب پیدالانیار :

نادان دوستدان , دانا دوشمان یاخشی دیر
ناکس دن پیس گورمه یاماندان بدعت
یاخشی لاردان خلقه یاخشی ست قالار
بی عقلا , عقل برسنگ کار اتمز

ذلیلی شاهیر , ادبیاتیمیزی اوسدیر مک اوغریندا کوپ ایشلاب و اونونگ هیلی نی قویی لاندیرماق ایشینی آیراتین اونس برن دیگینی ثبوت ادیار . مثال اوچین شاهیرینگ “حالیم پریشان “” ایله دی حسنینا خریدار منی ” دییا اثرلری , بو سوزی تصدیق ادیار .
شاهیرینگ اثر لری ساده دیلده و کوپ چیلیگینگ اوقاب بیلجک دیلده یازیلان دیر , شونونگ اوچین اونونگ قوشغی لاری خلق آراسیندا گینگ دن یایراب دیر .
 

وطنیم سنی
یورک تلواس ادر , گوتریلر سریم
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
اترک گرگان یوردیم , گزن یرلریم
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
سوغونلی اومغالی چال قوچلی داغلار
بلند دن پستینه آقان بو داغلار
ساووق سولی ,تر چمنلی آولاغلار
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
میوه سی بی حساب ,باغچه لی باغلار
آوی بی نهایت اولی آولاغلار
یادا دوشر عجب دورانلی چاغلار
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
یالانگاچ خورلانماز مغان قیشینا
یازینا دورلی اوت ,ماللی باشینا
یایلاسیندا هر کیم چیقار داشینا
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
تانیتماز , برابر غریبی , بایی
هیچ کیشی , کیشی دن بولماز تامایی
اکسنگ قیزیل بیتر , کم دیر جفایی
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
بوز آلا دیر میقلی زیتینلی اوی لر
قول , قیرناق بایراقلی آبرایلی تویلار
گوزوم یاشی دورماز گلنده کوی لر
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
صنم لری کاساب پوشش گیرلر
خوراک لرینه شهدی شکر ایرلر
عاشق معشوق اولوب یانیب کویرلر
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
قوچ یگیت لر غرات اوچین چیقارلار
سردار لاری بایو یولا باقارلار
باتیرلاری قایتماز قالا ییقارلار
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
حیف آباد ایللر بر بیباد بولدی
دوستلار غمگین بولدی دوشمان شاد بولدی
آیریلیشدی آشنا یارلار یاد بولدی
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
گاووره نه اویکه مسلمان زاری
آتا اوغولدان انه غیزدان سالدی آیری
هر کمینگ اوزونه یاخشی اوز یری
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
اتدیلر یوسف نی مصرگه سلطان
دیدی “بولسام یگدیر بیر قولی کنعان”
یوردیندن تورماسین هیچ بیر مسلمان
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
کونگلومینگ آرامی چشمیم روشنی
من نیلایین دوستلار اونسیز بو جانی
گورر میکام سیدی دی جانانی
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی
ذلیلی بو یورتده عیش یوق هوس یوق
هر کیم باشینا قای بلند یوق پس یوق
توی توموشا معرکه یوق میلیس یوق
کونگول آرزو ایلار وطنیم سنی

چشمه سی :قوربان دوردی ذلیلینگ دیوانی ” مراد دردی قاضینگ اثری”